ماجرای گاندی ها در هندوستان
زهرا صمدی
یک زن هندی توانست به رغم تفاوتهای شدید جنسیتی در کشورش در عرصه سیاست خوش بدرخشد. وی کسی جز «ایندیرا گاندی» نبود که به الطبع یکی از تاثیرگذارترین زنان در طول تاریخ است. شاید وجودش الهام بخش اعتماد به زنان در بین خود آنها و نیز از سوی کسانی باشد که با دیده شک و تردید به تواناییهای زنان مینگرند. ایندیرا گاندی در ۱۹ نوامبر ۱۹۱۷ میلادی در اللهآباد هندوستان دیده به جهان هستی گشود تا تواناییهای خود را به اثبات برساند. زیرا ایندیرا زمانی به دنیا آمد که در جامعه سنتی هند از تولد دختر خشنود و خوشحال نمیشدند. خانوادههای هندی بیشتر دوست داشتند فرزند «لعل نهرو» پسر باشد. ولی «موتی لعل» پدربزرگ ایندیرا از تولد وی بسیار خرسند بود. این در حالی بود که خانواده نهرو نسبت به سایر اقشار هند روشنفکر بودند و تفاوتی بین دختر و پسر قایل نمیشدند. ایندیرا در خانوادهای اشرافزاده بزرگ و تربیت شد. مادرش زنی بسیار متین بود که در دامن همین زن شریف زبان، داستان و افسانههای هندی را آموخت.
نهروها متعلق به کاست برهمن بودند که مهمترین کاستهای هندوهای هند بود. موتی لعل بزرگ خاندان «نهرو» بود یعنی از رهبران سیاسی و وکلای اللهآباد بود. لازم به ذکر است که تمام این موقعیتها باعث شد ایندیرا از زمان طفولیت خواسته یا ناخواسته وارد دنیای سیاست شود و سرنوشتش به گونه دیگری رقم بخورد. پدر وی «جواهر لعل نهرو»، نخستوزیر پیشین هندوستان و رهبر استقلال کشورش در زمان استعمار هند بود. با ماهتما گاندی هم ارتباط خوبی داشت ولی به رغم تشابه اسمی هیچ نسبت خانوادگی و قومیتی با هم نداشتند.
ایندیرا فارغالتحصیل دانشگاه ویسوا بهاراری در بنگال بود که در سن ۲۱ سالگی به عنوان عضو حزب کنگره ملی هند انتخاب شد و در جنبش استقلال این کشور نقش و حضوری فعال داشت. وی در سال ۱۹۴۲ میلادی با «فیروز گاندی» که یک حقوقدان پارسی و از فعالان حزب کنگره بود، ازدواج کرد. فعالیت ایندیرا و همسرش در حزب کنگره منجر به دستگیری این زوج توسط انگلیسیها شد به طوری که ۱۳ ماه از عمرشان را در زندان گذراندند.
در سال ۱۹۴۷ میلادی هند به استقلال رسید و جواهر لعل نهرو پدر ایندیرا نخستوزیر این کشور شد. وی در این عرصه پدرش را هرگز تنها نگذاشت. در سال ۱۹۵۵ ایندیرا به یک چهره سیاسی ملی تبدیل شد و دلیلش هم این بود که عضو کمیته اجرای حزب کنگره شده بود. در سال ۱۹۵۹ میلادی به مدت یک سال ایندیرا سمت دبیر کلی حزب میشود. بدین ترتیب روزگار ایندیرا با عناوین شغلی سیاسی بسیاری مانند وزارت انرژی اتمی، امور الکترونیک سپری شد.
وقتی در سال ۱۹۶۴ میلادی پدرش نهرو درگذشت در دولت «بهادر شبستری» به سمت وزیر اطلاعرسانی و رادیو و تلویزیون رسید. در سال ۱۹۶۶ میلادی هنگامی که بهادر شبستری به صورت ناگهانی درگذشت، ایندیرا به مقام نخستوزیری رسید و در حقیقت و به طور قانونی جانشین وی شد. یک سال بعد حزب کنگره، ایندیرا گاندی را یک دوره ۵ ساله به مقام نخستوزیری برگزیدند. حزب کنگره با رهبری ایندیرا در سال ۱۹۷۱ به پیروزی وصفناپذیری دست یافتند. ایندیرا گاندی بدین ترتیب از تاریخ ۱۹ ژانویه ۱۹۶۶ تا ۳۱ اکتبر ۱۹۸۴ سومین نخستوزیر هند شد و تبدیل به جنجالیترین زنان هند شد.
در ماههای پنجم ژوئن سال ۱۹۸۴ میلادی جنبش استقلالطلبی سیکها در ایالت پنجاب وارد طیف گستردهای میشود که بالغ بر ۱۰۰۰ نفر از سیک ها به معبد زرین آمریتسار معبد مقدس این فرقه پناه بردند ولی نیروهای ارتش هند به دستور ایندیرا گاندی در عملیاتی به نام ستاره آبی به این معبد یورش بردند که در جریان این حمله ۹۰ سرباز و ۷۱۲ استقلالطلب کشته شدند. این اتفاق زمینهای شد تا فرقه سیکها درصدد انتقام برآیند. بالاخره سیکها در ۳۱ اکتبر سال ۱۹۸۴ میلادی با ترور ایندیرا گاندی انتقام خود را از وی گرفتند. ترور وی توسط دو گارد محافظش که از فرقه سیکها بودند با ضرب گلوله اتفاق افتاد. با مرگ ایندیرا، دوران نخستوزیری وی ناتمام ماند.
“اگر امروز بمیرم هر قطره خون من کشور و ملتم را مستحکمتر خواهد کرد.” این آخرین جمله نخستوزیر هند قبل از مرگش بود که توسط وی در یک جمع عمومی عنوان شد. ایندیرا گاندی اولین نخستوزیر زن در هند و از مشهورترین سیاستمداران زن در تاریخ بود. ترور وی از زوایای بسیاری جای اندیشیدن دارد زیرا همچنان که طرفداران زیادی داشت و در بین آنها از محبوبیت بسیاری برخوردار بود ولی نباید این را انکار کرد که دشمنان زیادی هم داشت.
سیکها میخواستند ایالتی را به صورت خودمختار اداره کنند ولی روابط آنها با انگلیسیها تصور دیگری را در اذهان عمومی به وجود آورد. در عوض سیکها با این که اقلیت جامعه هند را تشکیل میدادند، قابل حذف نبودند.
بعد از مرگ ایندیرا گاندی پسرش «راجیو»، نخستوزیر هند شد. راجیو گاندی در ۲۰ اوت ۱۹۴۴ میلادی در شهر بمبئی دیده به جهان گشود. راجیو پسر بزرگ ایندیرا و فیروز گاندی بود. وی نهمین نخستوزیر هند بعد از ترور مادرش تا زمان شکست وی در انتخابات عمومی ۲ دسامبر ۱۹۸۴ بود. راجیو گاندی لقب جوانترین نخستوزیر هند را به خود اختصاص داد زیرا در زمان نخستوزیری فقط ۴۰ سال سن داشت. راجیو قبل از این که در حوزه سیاست وارد شود یک خلبان حرفهای در خطوط هوایی هند بود. وی در دانشگاه کمبریج تحصیل می کرد که در آن جا با «سونیا گاندی» آشنا شد و در نهایت منجر به ازدواج با وی شد. بعد از ترور مادرش در سال ۱۹۸۴ میلادی حزب کنگره ملی هند راجیو گاندی را به عنوان نخستوزیر این کشور برگزید. کنگره ملی در همین سال بود که به رهبری راجیو با کسب ۴۱۱ کرسی از ۵۴۲ کرسی مجلس نمایندگان را از آن خود کرد و در نتیجه به پیروزی شگرفی دست یافت.
۲۱ می سال ۱۹۹۱ میلادی راجیو که برای شرکت در یک گردهمایی انتخاباتی به جنوب هند رفته بود، مورد استقبال مقامات محلی قرار گرفت. در این مراسم به رسم استقبال چند حلقه گل به گردن راجیو انداخته شد که در حقیقت درون یکی از حلقه گلها بمبگذاری شده بود، در نتیجه انفجار بمب، جوانترین نخستوزیر هند کشته شد. بعد از مدتی اعلام شد که ترور راجیو گاندی توسط جداییطلبان تامیل اتفاق افتاده است. در حالی که کینه آنها که دست به ترور نخست وزیر هند زدند، بر میگردد به این موضوع که یکی از اقوامی که در سریلانکا زندگی میکردند به نام تامیلها اعلام استقلال کردند به طوری که ۱۱ درصد از جمعیت این کشور را تشکیل میداد. علم استقلال آنها باعث درگیری با دولت شد. درگیریها بین ارتش سریلانکا و تامیلها منجر به آوار شدن صدها هزار نفر نفر و کشته شدن ۷۰ هزار انسان شد. ولی چیزی که در این جا بیشتر خودنمایی میکند، قربانی شدن راجیو گاندی در این درگیریها بود. به طوری که جداییطلبان تامیل از راجیو گاندی به خاطر فرستادن صلحبانان هندی به سریلانکا کینه به دل گرفته بودند و در صدد جبران بودند. ۱۸ سال بعد از ترور راجیو گاندی صلحبانان هندی در کنار ارتش سریلانکا علیه تامیلها جنگیدند و در سال ۲۰۰۹ میلادی یعنی ۱۸ سال بعد از ترور راجیو، ببرهای تامیل به طور کامل افسانهشان به دست فراموشی سپرده شد.
وجه تشابه راجیو گاندی با مادرش، در ترور این دو است که یکی توسط سیکهای افراطی و دیگری توسط ببرهای تامیل کشته شد. راجیو نیز به مانند مادرش تا به امروز در جامعه هند محبوب است. در زمان قدرت اصلاحات زیادی را برای رونق بخشیدن به کشورش در عرصههای اقتصادی و تکنولوژی انجام داد و کارنامه درخشانی از خود به یادگار گذاشت و جانی دوباره به اوضاع هندوستان بخشید. در دولت راجیو گاندی سعی فراوانی میشد که علیه فساد اداری مبارزه شود و به همین خاطر به وی لقب آقای «پاکیزه» داده شد. دستگا قضایی هند جمعا ۲۶ نفر را در ارتباط با ترور راجیو گاندی دستگیر و به مرگ محکوم کرد ولی با گذشت زمان حکم مرگ آنها تغییر کرد. برخی از افراد آزاد و برخی دیگر هم که مجازاتشان مرگ بود به حبس ابد تقلیل یافت و در مجازات این افراد تخفیف داده شد. به نحوی که سونیا گاندی همسر راجیو مجازات اعدام عامل ترور همسرش را که یک زن تامیلی هندی بود به حبس ابد تبدیل کرد. حتی دختر وی در سال ۲۰۰۸ میلادی به دیدن قاتل پدرش در زندان رفت.
سونیا گاندی از سال ۱۹۹۸ میلادی رئیس حزب حاکم کنگره هند بوده است. «رائول» گاندی پسر وی جانشین مادرش یعنی رهبر حزب کنگره هند شد این در حالی است که سونیا هم چنان نماینده پارلمان هند است.
